Ana və Uşaq: Sağlam Psixoloji Münasibətin Əsasları

Uşaq tərbiyəsi yalnız qaydalar qoymaqdan və gündəlik ehtiyacları qarşılamaqdan ibarət deyil. Sağlam bir psixoloji inkişaf üçün ana ilə uşaq arasında güclü, anlayışlı və dəstəkləyici bir münasibət qurulmalıdır. Erkən yaşlardan formalaşan bu münasibət, uşağın gələcək şəxsiyyətini, özünə güvənini və dünyaya baxışını müəyyən edir.

1. Sevgi və Təhlükəsizlik Hissini Aşılamaq

Uşağın ən böyük ehtiyacı sevgidir. Ananın onu şərtsiz sevdiyini hiss edən uşaq, özünü təhlükəsiz hiss edər və özünü ifadə etməkdən qorxmaz. Sevgi, yalnız sözlə deyil, toxunuşla, diqqətlə və dinləməklə göstərilməlidir. Uşaq bilməlidir ki, səhv etsə belə, sevgisi azalmaz.

2. Aktiv Dinləmə

Uşağın dediklərini diqqətlə və səbirli şəkildə dinləmək çox vacibdir. Onun duyğularına hörmətlə yanaşmaq, “boş şeydir” demədən hisslərini qəbul etmək uşağın emosional inkişafını dəstəkləyir. Uşaq danışanda telefondan uzaqlaşıb, göz kontakti saxlamaq onu dəyərli hiss etdirər.

3. Sərhədlər və Qaydalar

Uşaqlar sərhədlərə ehtiyac duyurlar. Aydın və sabit qaydalar qoymaq, uşağa nəyin doğru, nəyin yanlış olduğunu öyrədir. Ancaq bu qaydalar sərt və cəzasız yox, sevgi və anlayış çərçivəsində olmalıdır. “Xeyr” dedikdə belə, izah vermək vacibdir: “Bunu etməyə icazə vermirəm, çünki səni qorumaq istəyirəm.”

4. Duyğuları Tanımaq və İdarə Etməyə Yardım Etmək

Uşaqlar emosiyalarını idarə etməyi doğulanda bilmirlər. Analar onlara qəzəb, kədər, sevinc kimi hissləri tanımağa və bu hisslərlə necə davranacaqlarını öyrətməlidir. Məsələn, “Bilirəm ki, oyuncağın sındığına görə kədərlənmisən, bu çox normaldır” demək uşağın duyğularını anlamağa kömək edər.

5. Tənqid Yerinə Motivasiya

Uşaqlar səhv etdikdə tənqid yerinə düzgün davranışı təşviq etmək daha təsirlidir. “Sən həmişə belə edirsən” demək əvəzinə, “Bu dəfə başqa cür cəhd edə bilərik” kimi ifadələr uşağın özünə olan inamını qoruyur.

6. Özünü İdarə Nümunəsi Olmaq

Uşaqlar valideynlərini təqlid edirlər. Ana sakit, hörmətli və səbirli olduqda, uşaq da eyni davranışları öyrənir. Hətta çətin anlarda belə emosiyaları idarə etmək, uşağa sağlam emosional tənzimləmə vərdişi qazandırır.

7. Fiziki və Emosional Yaxınlıq

Qucaqlaşmaq, əllərini tutmaq, yanaqlarından öpmək kimi sadə toxunuşlar uşağın emosional bağlanmasına kömək edir. Bu yaxınlıq uşağa “mən təhlükədəyəm” hissindən çıxıb “mən dəyərliyəm” hissinə keçmək imkanı verir.

Ana ilə uşaq arasındakı münasibət uşağın gələcək həyatı üçün bir bünövrədir. Ananın göstərdiyi sevgi, hörmət, anlayış və dəstək, sağlam, özünə güvənən və duyğularını idarə edə bilən bir fərd yetişməsinə imkan yaradır.

Unutmayaq: Uşaq tərbiyəsi bir öyüd deyil, bir örnək məsələsidir.