Minilliklər ərzində elə bir fikir formalaşmışdı ki, ibtidai insanlar təbiət hadisələrinin izahını tapa bilmədikləri üçün Fövqəlgücün - Allahın varlığını qəbul ediblər. Mahiyyəti isə onlar üçün müəyyən mərhələyədək açılmamış qalıb. Belə bir tendensiyada da var ki, insanlarda ictimai şüur formalaşdıqca ətraf mühitin, ətraf aləmin mükəmməlliyi qeyri-adi Yaradıcının varlığını dərk etməyə, Tanrıya inamı yaranmağa başlayıb. Bu sistemsiz, nəzəriyyəsiz inam isə sonradan Yer üzünə göndərilən peyğəmbərlər vasitəsi ilə insanalara onların qavraya biləcəyi şəkildə öyrədildi.
Müqəddəs kitablar nazil edildikcə, peyğəmbərlər vasitəsi ilə tədricən insanların düşüncə tərzində teoloji sistem formalaşdırıldı. Və bundan sonar insanlar Böyük Yaradana inanmağa başladılar - ictimai şüur formalaşdı. (Əlbəttə, burada Tanrıya inanmayan bir sıra insanlardan söhbət getmir). Və burada da çox maraqlı bir məqam ortaya çıxıb. Belə ki son dövrlərədək Tanrıya inam İnsanın sonradan qazandığı qabiliyyəti, ictimai şüuru kimi qiymətləndirilib. Amma indi məhz bu məsələ ilə bağlı daha yeni nəzəriyyələr, versiyalar üzə çıxıb.
Belə ki, alimlər dünyanı heyrətləndirən kəşf ediblər. Böyük Britaniyanın Bristol Universitetinin elm adamları uzun zaman apardıqları təhqiqatların sonucu kimi sübuta yetiriblər ki, müasir insanlar elə doğularkən Allaha inancla dünyaya gəlirlər. Aparılan təcübələrin rəhbəri professor Bryus Xud bildirir ki, insan bunları təməl olaraq özü ilə gətirir. "Biz müəyyən etdik ki, körpə doğularkən onun intiutiv düşüncəsində Fövqəlgücə inam işə düşür".
Əlbəttə, uzun əsrlər dünyanın nüfuzlu filosofları, din alimləri dəfələrlə Tanrının varlığını, ateistlər isə yoxluğunu sübut etməyə çalışılblar. Məsələ körpələrə gəlincə situasiya kökündən dəyişir. Yəni dünyaya yenicə göz açan çağa Tanrıya, Böyük Yaradana inancla doğula bilərmi, sualı qəti və müsbət şəkildə cavablanarsa, demək bundan sonra yeni teoloji baxış sistemi formalaşacaq. Bu belədirmi? Sadə məntiq belə bir suala cavab tapmaqda aciz qalsa da bu suala cavab üçün axtarışlar heç vaxt ara verməyib. Və artıq sonuc var. Bristol alimlərinin apardığı elmi axtarışlar göstərir ki, Allaha inam olmadan həm də müasir insanlıq dünyaya gələ bilməz. Mütəxəssislərin fikrinə görə, dünyaya göz açan insan oğlunun ilkin hərəkətləri belə bunu göstərir. İnistikt dediyimiz amilin özü belə qeyri-iradi hərəkətlərin kamil bir sistem üzərində qurulduğunu isbat edir. Yeni körpənin ağlamaq, qidalanmaq, ayaq, əl və digər ehtiyacları ödəyən hərəkətləri, gülümsəməsi, acıqlanması, baxışlarıdakı mənalar... heç də insanda şüur formalaşandan sonra dəyişikliyə uğramır. Sadalanan hərəkətlər instinktlə icra edilən aktlar deyil. Demək bu qeyri-iradi fizioloji aktlar bizim "instinkt" adlandırdığımız hansıasa "mərkəz" tərəfindən - Yaradandan əmr alır. Elə isə deyə bilərik ki, doğulakən körpədə Tanrıya intiutiv inam sistemi də "işə" düşür. Heç şübhəsiz ki, burada söhbət bizim təsəvvürlərimizdə olan Allaha inam formasından, əldə etdiyimiz biliklərdən, qazandığımız dünyabaxışından getmir.
Bu gün Yer üzündə Böyük Yaradana inanan insanların 90 faizi - "Siz Tanrıya nə vaxtdan inanırsınız?" - sualına dəqiq cavaba verə bilməyəcək. Ona görə yox ki, bu proses onların yaddaşında yazılmayıb. Sadəcə olaraq yaşa dolduqca, böyüdükcə insanın malik olduğu bütün təbii imkanları, hərəkətləri və təsəvvürləri inkişaf etdiyi kimi onların Tanrıya inamı da inkişaf edir. Allaha inam duyğusu İnsanın danışmaq, eşitmək, yemək, su içmək, yatmaq... kimi həyati-vacib istəklərindən biridir. Əlbəttə, qeyd edək ki, bu hələ ictimai şüur formasına keçilməsi anlamına gəlmir. İnsan şüurunun bunun üçün əmr verməsi sonrakı dövrə aiddir. Bundan ötrü şərait lazım gəlir. Necə ki, dahi bəstəkarlar da uşaqlıq dövrlərində qulağına gələn səsləri yalnız eşitmişlər. Amma sonradan onlar həmin səsləri ruhən duymuş, biri-birindən ayıra bilmiş, beyinlərində həmin səslərdən bir sistem qura bilmişlər.
Yada salaq ki, bütün bəşər övladı ilk olaraq bütpərəst olmuş, özlərinin təsəvvürlərindəki Allahı özləri "düzəltmiş"lər. Əslində, bu faktın özünü də araşdırsaq yuxarıda dediyimiz fikrin bir başqa formada təsdiqini görərik. Yəni insanlar heç bir dini bilik, teoloji məlumat, Allah haqqında söz eşitmədən özləri üçün Fövqəlgüc təsəvvürü yarada bilməzdilər. Çünki insan görmədiyi, heç nə bilmədiyi, eşitmədiyi... Yaradanı təsəvvürünə gətirə bilməzdi, O, gücü özününkündən qat-qat qüdrətli hesab etməzdi, köməyi ondan istəməzdi. Bəli, bu, insanın doğularkən özü ilə bərabər "gətirdiyi" Allaha inamın nəticəsi idi. Əlbəttə, Tanrının varlığı haqqında tərs düşünənlər də var. Unutmaq lazım deyil ki, psixoloji, fizioloji şikəst doğulanlar kimi, teoloji şikəstliklə dünyaya gələnlər də olmamış deyil.
Həm də Böyük Yaradana inananların məhz dünyanın nizamını qorumağa, ədalətin itməməsinə çalışdıqlarını, öz aralarında daha möhkəm sosial bağlar yaratdıqlarını... da nəzərə alsaq, qənaətimiz tam şəkilə düşər. Həm də bu insanlar özlərinin yaşamaq istəklərini artırıblar. Elə bu insanlar da müasir sivilizasiyanın əsasını qoyublar, onun inkişafına impuls veriblər. Əks düşüncənin yaranması isə yalnız Tanrının Yaradıcı olduğunun dərk edilə bilməməkdən təşəkkül tapıb. Bu doğulan körpənin sonradan düşdüyü mühitdən asılı olub və insanda məntiqsiz bir ictimai şüura çevrilib.
Təcrübələrin sonucu olaraq gəlinən nəticə onu göstərir ki, bəşər övladı dünyaya Allaha inamla göz açır. Bu şübhəsiz belədir. Sonrakı inancı və teoloji davranışları isə insanın ictimai şüurunun hansı şəraitdə və necə formalaşmasından asılıdır.
Müqəddəs kitablar nazil edildikcə, peyğəmbərlər vasitəsi ilə tədricən insanların düşüncə tərzində teoloji sistem formalaşdırıldı. Və bundan sonar insanlar Böyük Yaradana inanmağa başladılar - ictimai şüur formalaşdı. (Əlbəttə, burada Tanrıya inanmayan bir sıra insanlardan söhbət getmir). Və burada da çox maraqlı bir məqam ortaya çıxıb. Belə ki son dövrlərədək Tanrıya inam İnsanın sonradan qazandığı qabiliyyəti, ictimai şüuru kimi qiymətləndirilib. Amma indi məhz bu məsələ ilə bağlı daha yeni nəzəriyyələr, versiyalar üzə çıxıb.
Belə ki, alimlər dünyanı heyrətləndirən kəşf ediblər. Böyük Britaniyanın Bristol Universitetinin elm adamları uzun zaman apardıqları təhqiqatların sonucu kimi sübuta yetiriblər ki, müasir insanlar elə doğularkən Allaha inancla dünyaya gəlirlər. Aparılan təcübələrin rəhbəri professor Bryus Xud bildirir ki, insan bunları təməl olaraq özü ilə gətirir. "Biz müəyyən etdik ki, körpə doğularkən onun intiutiv düşüncəsində Fövqəlgücə inam işə düşür".
Əlbəttə, uzun əsrlər dünyanın nüfuzlu filosofları, din alimləri dəfələrlə Tanrının varlığını, ateistlər isə yoxluğunu sübut etməyə çalışılblar. Məsələ körpələrə gəlincə situasiya kökündən dəyişir. Yəni dünyaya yenicə göz açan çağa Tanrıya, Böyük Yaradana inancla doğula bilərmi, sualı qəti və müsbət şəkildə cavablanarsa, demək bundan sonra yeni teoloji baxış sistemi formalaşacaq. Bu belədirmi? Sadə məntiq belə bir suala cavab tapmaqda aciz qalsa da bu suala cavab üçün axtarışlar heç vaxt ara verməyib. Və artıq sonuc var. Bristol alimlərinin apardığı elmi axtarışlar göstərir ki, Allaha inam olmadan həm də müasir insanlıq dünyaya gələ bilməz. Mütəxəssislərin fikrinə görə, dünyaya göz açan insan oğlunun ilkin hərəkətləri belə bunu göstərir. İnistikt dediyimiz amilin özü belə qeyri-iradi hərəkətlərin kamil bir sistem üzərində qurulduğunu isbat edir. Yeni körpənin ağlamaq, qidalanmaq, ayaq, əl və digər ehtiyacları ödəyən hərəkətləri, gülümsəməsi, acıqlanması, baxışlarıdakı mənalar... heç də insanda şüur formalaşandan sonra dəyişikliyə uğramır. Sadalanan hərəkətlər instinktlə icra edilən aktlar deyil. Demək bu qeyri-iradi fizioloji aktlar bizim "instinkt" adlandırdığımız hansıasa "mərkəz" tərəfindən - Yaradandan əmr alır. Elə isə deyə bilərik ki, doğulakən körpədə Tanrıya intiutiv inam sistemi də "işə" düşür. Heç şübhəsiz ki, burada söhbət bizim təsəvvürlərimizdə olan Allaha inam formasından, əldə etdiyimiz biliklərdən, qazandığımız dünyabaxışından getmir.
Bu gün Yer üzündə Böyük Yaradana inanan insanların 90 faizi - "Siz Tanrıya nə vaxtdan inanırsınız?" - sualına dəqiq cavaba verə bilməyəcək. Ona görə yox ki, bu proses onların yaddaşında yazılmayıb. Sadəcə olaraq yaşa dolduqca, böyüdükcə insanın malik olduğu bütün təbii imkanları, hərəkətləri və təsəvvürləri inkişaf etdiyi kimi onların Tanrıya inamı da inkişaf edir. Allaha inam duyğusu İnsanın danışmaq, eşitmək, yemək, su içmək, yatmaq... kimi həyati-vacib istəklərindən biridir. Əlbəttə, qeyd edək ki, bu hələ ictimai şüur formasına keçilməsi anlamına gəlmir. İnsan şüurunun bunun üçün əmr verməsi sonrakı dövrə aiddir. Bundan ötrü şərait lazım gəlir. Necə ki, dahi bəstəkarlar da uşaqlıq dövrlərində qulağına gələn səsləri yalnız eşitmişlər. Amma sonradan onlar həmin səsləri ruhən duymuş, biri-birindən ayıra bilmiş, beyinlərində həmin səslərdən bir sistem qura bilmişlər.
Yada salaq ki, bütün bəşər övladı ilk olaraq bütpərəst olmuş, özlərinin təsəvvürlərindəki Allahı özləri "düzəltmiş"lər. Əslində, bu faktın özünü də araşdırsaq yuxarıda dediyimiz fikrin bir başqa formada təsdiqini görərik. Yəni insanlar heç bir dini bilik, teoloji məlumat, Allah haqqında söz eşitmədən özləri üçün Fövqəlgüc təsəvvürü yarada bilməzdilər. Çünki insan görmədiyi, heç nə bilmədiyi, eşitmədiyi... Yaradanı təsəvvürünə gətirə bilməzdi, O, gücü özününkündən qat-qat qüdrətli hesab etməzdi, köməyi ondan istəməzdi. Bəli, bu, insanın doğularkən özü ilə bərabər "gətirdiyi" Allaha inamın nəticəsi idi. Əlbəttə, Tanrının varlığı haqqında tərs düşünənlər də var. Unutmaq lazım deyil ki, psixoloji, fizioloji şikəst doğulanlar kimi, teoloji şikəstliklə dünyaya gələnlər də olmamış deyil.
Həm də Böyük Yaradana inananların məhz dünyanın nizamını qorumağa, ədalətin itməməsinə çalışdıqlarını, öz aralarında daha möhkəm sosial bağlar yaratdıqlarını... da nəzərə alsaq, qənaətimiz tam şəkilə düşər. Həm də bu insanlar özlərinin yaşamaq istəklərini artırıblar. Elə bu insanlar da müasir sivilizasiyanın əsasını qoyublar, onun inkişafına impuls veriblər. Əks düşüncənin yaranması isə yalnız Tanrının Yaradıcı olduğunun dərk edilə bilməməkdən təşəkkül tapıb. Bu doğulan körpənin sonradan düşdüyü mühitdən asılı olub və insanda məntiqsiz bir ictimai şüura çevrilib.
Təcrübələrin sonucu olaraq gəlinən nəticə onu göstərir ki, bəşər övladı dünyaya Allaha inamla göz açır. Bu şübhəsiz belədir. Sonrakı inancı və teoloji davranışları isə insanın ictimai şüurunun hansı şəraitdə və necə formalaşmasından asılıdır.
Dostlarınızla paylaşın
Məlumat
Bildiriş!!
Sizin rəyə rəy yazmaq 15 gündən sonra mümkündür.